Dzisiejszy post jest wyjątkowo bliski mojemu sercu, bo kocham banany. :] Pytanie tylko, czy to miłość odwzajemniona i czy faktycznie banany są Low FODMAP? Wielu czytelników zgłasza mi, że przysparzają im one problemy? Jaka może być tego przyczyna?

Wojny klonów?

Uwielbiam banany, ale trudno jest kupić w Polsce naprawdę smaczne sztuki. Ich produkcja opiera się na masowej hodowli, a owoce są transportowane tysiące kilometrów zanim wylądują na sklepowych półkach. W konsekwencji są zrywane jeszcze niedojrzałe i jeszcze zielone sprzedawane w marketach.

Przed 60 latu na rynkach dominowała odmiana Gros Michel. Nie dane mi było jej spróbować, bo nie było mnie jeszcze wtedy na świecie. Szczęściarze, którzy mieli taką możliwość, twierdzą, że dzisiejsze banany się do nich nie umywają. Banany Gros Michel były bardziej kremowe i słodsze od dostępnych dziś owoców.

Czemu odmiany Gros Michel nie ma już na rynku? Bo prawie całkowicie wyginęła na skutek choroby panamskiej. Wywoływał ją wyjątkowo odporny, zabójczy grzyb. Plantatorzy musieli wypalić całe zarażone plantacje, a odmiana Gros Michel praktycznie wyginęła.

Zastąpiły ją banany Cavendish, nie tak smaczne, ale za to bardziej odporne na chorobotwórcze grzyby. Niestety szybko się psują, więc zrywane są jeszcze zielone.

Problemem nie jest tylko gorszy smak dzisiejszych bananów, ale także sposób ich hodowli.

Okazuje się, że banany, które jemy to klony!

Dzikie banany nie przypominają tych, które można znaleźć w sklepie. Mają pestki i są raczej niepozornych wymiarów. No właśnie… Pestki. Sklepowe banany nie mają pestek. W jaki sposób są więc rozmnażane?

Z sadzonek pobranych ze starszych roślin! Hodowlane banany są genetycznie identyczne, czyli są klonami. Dzikie bananowce rozmnażają się w sposób naturalny, co zapewnia każdej nowej roślinie unikalny zestaw genów.

Banany hodowlane od lat ani trochę się nie zmieniły. Grzyb, który wywołał chorobę panamską miał kilkadziesiąt lat, żeby ewoluować. Wcześniej odmiana Cavendish była na niego bardziej odporna. Teraz pojawiły się nowe, agresywne szczepy grzyba, z którym dzisiejsze owoce nie radzą już sobie tak dobrze. Jeśli nie wynajdziemy na niego skutecznego leku, najprawdopodobniej czeka nas nowa zaraza i prawdziwa bananowa hekatomba. :[

Czy banany są Low FODMAP?

Po tej mrożącej w krew żyłach rodzinnej historii bananowców wróćmy do podstawowego pytania: czy banany są Low FODMAP?

Odpowiedź brzmi: zależy…

ZWYKŁE BANANY

Zwykle, duże banany odmiany Cavendish, które możemy kupić praktycznie w każdym polskim sklepie spożywczym, są dozwolone, choć w ograniczonej ilości.

Wiele osób mnie pytało, czy ma znaczenie, czy są dojrzałe czy nie. Pod pojęciem dojrzałych bananów rozumiem żółte banany z brązowymi kropkami. Niedojrzałe banany to w moim rozumieniu wszystkie te sztuki, które jeszcze tego stanu dojrzałości nie osiągnęły.

Kiedy pierwszy raz opublikowałam tego posta, zgodnie z ówczesnymi zalecaniami Monash University  zarówno dojrzałe, jak i niedojrzałe banany były Low FODMAP (100 g).

Z uwagi na zgłaszane problemy z bananami, naukowcy z MU postanowili ponownie je przetestować,. Nieustannie ulepszane są sposoby prowadzenia badań, dzięki czemu testy są coraz bardziej czułe.

Po przeprowadzeniu kolejnych badań okazało się, że dojrzałe banany są dozwolone w ilości nie większej niż 56 g (ok. 1/2 średniej sztuki). Cały średni banan zawiera zbyt dużo fruktozy. To był tłumaczyło, czemu mi dojrzałe banany zupełnie nie szkodzą. Bardzo dobrze toleruję fruktozę. :]

Niedojrzałych bananów można spokojnie zjeść więcej – dopiero ilości przekraczające ok. 125 g (1 średni banan) zawierają zbyt dużo fruktanów (dla odmiany).

Żeby było zabawniej (czyt. bardziej skomplikowanie) godnie z aplikacją FODMAP Friendly dojrzałe banany (150 g) są High FODMAP z uwagi na nadmiar fruktanów.

Co ciekawe, badania pokazują, że zawartość fruktanów w bananach zwiększa się, gdy są przechowywane w chłodniach, gdzie dojrzewają. Obecnie to standard, bo dzięki temu sklepy unikają strat w towarze. Hodowcy bananów poprzez selektywną hodowlę starają się natomiast upowszechniać te rodzaje bananów, które mają wysoką zawartość fruktanów, dzięki czemu są bardziej odporne na choroby i szkodniki. [*]

Jak podkreślają naukowcy z MU sam sposób przechowywania bananów może wpłynąć na zawartość FODMAP w tych owocach.

SUGAR BANANA (LADY FINGER BANANA)

Rozróżnienie pomiędzy dojrzałymi a niedojrzałymi bananami ma także znaczenie w odniesieniu do odmiany bananów zwanych sugar banana (lub lady finger).

Banany lady finger czasami pojawiają się w Lidlu, Biedronce i hipermarketach. To te małe banany, wyglądające jak bardzo pulchne, krótki kobiece palce. ;]

Są one Low FODMAP, z tym zastrzeżeniem, że dojrzałe banany lady finger można zjeść w maksymalnej ilości 56 g. Większe porcje zawierają zbyt wiele fruktozy, dlatego sprawią kłopoty osobom, które ją źle tolerują.

Komu banany mogą zaszkodzić?

Czy to koniec kłopotów z bananami?

Znalazłam kilka możliwych przyczyn problemów z bananami.

1. Nietolerancja fruktozy i wrodzona fruktozemia

Pierwsza z możliwych przyczyn to towarzysząca ZJD nietolerancja fruktozy.

Wprawdzie przy nietolerancji fruktozy dopuszcza się ostrożne spożywanie bananów, ale tylko w ograniczonej ilości. Niedojrzałe banany nie mają dużej zawartości fruktozy, ale nie są jej całkowicie pozbawione. Tak jak wspomniałam wcześniej, banany zawierają także fruktany.

Może zastanawiało Was kiedyś, skąd się wzięła nazwa „fruktany”? Fruktany to łańcuchy zbudowane z cząsteczek fruktozy z cząsteczką glukozy na końcu łańcucha.

Nie znam się dobrze na nietolerancji fruktozy, ale znalazłam powtarzająca się w różnych źródłach  informację, że u osób z nietolerancją fruktozy zaleca się ograniczenie spożywania produktów bogatych we fruktany. Ich spożycie nie powinno być większe niż 0,5 grama na posiłek.

• Wnioski: Jest możliwe, że osoby, które źle czują się po zjedzeniu bananów, mają obok ZJD nietolerancję fruktozy. Aby to ustalić, warto się przebadać pod tym kątem.

2.Nietolerancja pokarmowa

Dojrzałe banany zawierają aminy, które u niektórych osób mogą powodować nietolerancję pokarmową, która może się objawiać m.in. poprzez biegunki, zaparcia i wzdęcia.

• Wnioski: Jest możliwe, że osoby, które źle czują się po zjedzeniu bananów, mają obok ZJD nietolerancję aminów. W takim wypadku zalecana jest dieta eliminacyjna oraz określenie poziomu tolerancji na organiczne związku chemiczne. Nie warto robić sobie testów na nietolerancje pokarmowe – dają one niepewne wyniki.

3. Za duże porcje

Być może problemem jest zbyt duża porcja… Zamiast całego dojrzałego banana ograniczcie się do jego połówki.

• Wnioski: Spróbujcie zmniejszyć ilość spożywanych na raz bananów i sprawdzicie jak zareaguje Wasz organizm.

4. Problemy ze skrobią oporną

Powiedzmy sobie szczerze, w naszym pięknym kraju jada się przede wszystkim niedojrzałe banany (a piszę to po powrocie z Biedronki, gdzie znalazłam tylko kartony z zielonymi, twardymi owocami).

Żółciutkie banany z brązowymi kropkami, słodkie i miękkie, są uznawane często za przejrzałe i nienadające się do jedzenia. Mieszkańcy krajów, gdzie banany się hoduje, mieliby z nas niezły ubaw.

Fakt, czy banan jest dojrzały czy nie możne mieć dla osób chorych na ZJD duże znaczenie. Badania pokazują bowiem, że im bardziej dojrzały banan, tym mniej skrobi  opornej zawiera[*].

Choć skrobia oporna ma wiele prozdrowotnych właściwości (pisałam już o tym, że jest probiotykiem), to z drugiej strony jest kiepsko trawiona. Dotyczy to zwłaszcza tych produkty, które zwierają więcej amylopektyny np. banany czy płatki owsiane. Niestrawiona skrobia oporna dociera do jelita grubego, gdzie podlega fermentacji przy udziale bakterii jelitowych. One potrafią wyprodukować odpowiednie enzymy i strawić amylopektynę[*].

U osób z ZJD może to naturalnie powodować problemy.

• Wnioski: omijajcie niedojrzałe banany, jeśli zauważyliście, że Wam szkodzą nawet w ilości dozwolonej.

Kilka przepisów na dania Low FODMAP z bananami

Gratuluję, jeśli dobrnęliście do tego miejsca. ;] W nagrodę podzielę się z Wami kilkoma przepisami Low FODMAP na potrawy z bananami, które znalazłam w czeluściach Internetu. Wybierzcie niedojrzałe banany, jeśli kiepsko tolerujecie fruktozę. Zaczynamy od mojego ulubionego bloga Kwestia Smaku. :]

Koktajle z bananami

 Karmelizowane banany

Świetny dodatek do różnego rodzaju owsianek :]

Karmelizowane banany z bloga Moja pasja smaku

Chleb bananowy

Prosty przepis na chleb bananowy bezglutenowy, który zawsze się udaje z bloga Moaa

Owsianki i jaglanki

Jaglanka z bananem i sosem z masła orzechowego z bloga Kwestia Smaku

Owsianka Low FODMAP z bananem i pekanami

A jakie są Wasze doświadczenia z bananami? Czy powodują u Was problemy gastryczne czy podobnie jak ja objadacie się nimi praktycznie codziennie? ;]