Jedna z czytelniczek podejrzewa u siebie celiakię, poprosiła więc o informacje na temat tej choroby. Jej objawy są w części zbieżne z zespołem jelita drażliwego, można więc początkowo pomylić obie choroby.

Nie jestem chora na celiakię, więc zastrzegam, że przedstawione poniżej wyjaśnienia nie pochodzą z moich własnych doświadczeń i opieram się na znalezionych informacjach. Jeśli popełniłam jakiś błąd, proszę o jego sprostowanie.

Ten paskudny gluten….

Zrozumienie na czym polega celiakia, wymaga ponownie kilku słów wyjaśnienia na temat tego, czym jest gluten.

Prawie każdy słyszał o glutenie. Okazuje się jednak, że na jego temat krąży wiele fałszywych informacji. Joanna Koroniewska stwierdziła, że w glutenie zwiększa się ilość chromosomów, za co została nominowana do „zaszczytnego” wyróżnienia Biologicznej Bzdury Roku i zajęła wysokie, czwarte miejsce. ;]

Gluten jest złożoną mieszaniną setek pokrewnych, ale odrębnych BIAŁEK głównie gliadyny i glutenin[*]. Na marginesie dodam, że gluten nie posiada chromosomów. ;]

Wielokrotnie podkreślałam na łamach bloga, że dieta Low FODMAP jest NIE jest dietą bezglutenową. FODMAP to różnego rodzaju WĘGLOWODANY, a gluten to w uproszeniu BIAŁKO. Jeśli nie pamiętacie, jaka jest różnica między białkiem a węglowodanami, zapraszam do ponownego przeczytania mojego wpisu na ten temat.

Gluten występuje w pszenicy. Podobne białka występują też w życie (secalin), w jęczmieniu (hordeina) i w owsie (aveniny). Wspólnie są on określane jako „gluten” i takim też wspólnym pojęciem będę się posługiwać na potrzeby tego wpisu. Ziarno pszenicy zawiera 8% -15% białka, z czego 85% -90% to gluten.

Gluten, dzięki swoim właściwościom, jest niezbędny dla zapewnienia odpowiedniej jakości ciasta z chleba i innych wypieków, takich jak makarony, ciasta, ciastka i herbatniki. Gluten jest stabilny termicznie i ma zdolność działania jako środek wiążący. W przemyśle spożywczym jest powszechnie stosowany jako dodatek do przetworzonej żywności dla poprawy tekstury, smaku i zatrzymywania wilgoci. Z tego względu można go znaleźć nie tylko w pieczywie, ale też wędlinach, cukierkach, lodach, maśle, przyprawach, farszach, marynatach i dresingach. Używa się go też jako wypełniacza i powłokę w lekach lub cukiernictwie.

Jaką chorobą jest celiakia?

Celiakia to „trwająca całe życie immunologiczna choroba o podłożu genetycznym, charakteryzująca się nietolerancją glutenu, białka zapasowego zawartego w zbożach (pszenicy, życie, jęczmieniu, owsie)”. Cierpi na nią przynajmniej 1% populacji, również w Polsce.

Wyjaśnijmy sobie dokładnie tą definicję, rozbijając ją na czynniki pierwsze.

Choroba immunologiczna to w uproszczeniu choroba wynikająca z nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego ciała na dany czynnik. W przypadku celiakii tym czynnikiem jest właśnie gluten. Dla przypomnienia – układ immunologiczny to inaczej układ odpornościowy organizmu. Ma on na celu ochronę organizmu przed wieloma chorobami, poprzez identyfikację i likwidowanie patogenów i komórek nowotworowych. Wykrywane są różnorakie odmiany zakaźnych czynników chorobotwórczych: wirusy, bakterie, grzyby, pierwotniaki i robaki pasożytnicze.

Gluten, choć ma ostatnio bardzo złą prasę, jest tylko białkiem – budulcem pszenicy i innych zbóż. Nie jest patogenem. Jeśli cierpimy na celiakię nasz układ immunologiczny działa nieprawidłowo nadmiernie reagując na gluten występujący w zbożach (głównie chodzi o pszenicę, żyto i jęczmień).

Wbrew pozorom celiakia nie jest jednak alergią pokarmową, czyli alergią na gluten. To odrębna choroba o w większości odmiennych objawach, przyczynach i przebiegu.

Celiakia jest uznawana za chorobę o podłożu genetycznym, ponieważ badania sugerują, że celiakia występuje tylko u osób, które mają określone geny. Geny te są powszechne i są przenoszone przez około jedną trzecią populacji.

Podatność na celiakię może być dziedziczona, ale sama choroba nie jest dziedziczona.

Naukowcy nie wiedzą dokładnie, co wywołuje celiakię u osób zagrożonych, które jedzą gluten przez długi czas. Celiakia ma skłonność do występowania w obrębie rodziny. Rodzice, rodzeństwo lub dzieci osób z celiakią mają od 4 do 15 procent szans na rozwinięcie tego zaburzenia. Jednak wzór dziedziczenia jest nieznany.

Jakie są skutki spożywania glutenu przez osoby chore na celiakię?

Nieprawidłowa reakcja immunologiczna organizmu na gluten prowadzi do do uszkodzenia, a nawet całkowitego zaniku kosmków jelitowych.

Zatrzymajmy się na chwilę i wytłumaczmy sobie, czym są te kosmki jelitowe. Jak pewnie już wiecie, jelita choć upchnięte w jamie brzusznej są bardzo długie. Jelito cienkie ma 4,5-6 m, jelito grube ok. 1,5 m. Wydaje się, że to bardzo duża powierzchnia, którą organizm wchłania związki odżywcze z pokarmu. Okazuje się, że to nadal za mało. Kosmki jelitowe to małe wypustki umieszczone na powierzchni błony śluzowej jelita cienkiego, po to aby dodatkowo zwiększyć powierzchnię chłonną. Wyglądają jakie małe frędzelki lub ludzki palce ułożone bardzo blisko siebie. Przypomina to trochę włosie dywanu. ;]

Mamy ok. 10 milionów kosmków w naszych jelitach. :] Ta ogromna ilość malutkich kosmków zwiększa powierzchnię jelita cienkiego prawie 23 razy, tak więc powierzchnia chłonna jelita cienkiego osiąga wymiary do 200 m²!!! 200 m² to więcej niż wymiary boiska do siatkówki!

Rolą kosmków jest wchłanianie małocząsteczkowych związków będących produktami procesu trawienia. Tłumacząc to prościej, zjedzony przez nas pokarm jest trawiony – rozbijany na mniejsze cząsteczki, które z jelita wchłaniane są przez organizm. Na skutek zniszczenia kosmków zmniejsza się całkowita powierzchnia wchłaniania składników pokarmowych. Obniża się także liczba komórek produkujących hormony jelitowe, co prowadzi do
zaburzeń motoryki, upośledzenia czynności trzustki i dalszego nasilenia zaburzeń trawienia i wchłaniania.

W efekcie tych procesów dochodzi do upośledzenia wchłaniania składników odżywczych, rozwoju przewlekłej biegunki, zespołów niedoborowych i wyniszczenia organizmu.

To może nie brzmi groźnie, ale nieleczona celiakia jest bardzo niebezpieczna i może prowadzić nawet do śmierci!
Przed wprowadzeniem leczenia dietetycznego choroba trzewna wiązała się z 12% śmiertelnością^[*] (badanie retrospektywne z 1939 roku)[*].

Czemu celiakię można błędnie zdiagnozować jako ZJD?

Tak jak napisałam na wstępie niektóre objawy celiakii są zbieżne z objawami zespołu jelita drażliwego.

U każdego chorego objawy mogą być różne. Wyróżnia się trzy typy celiakii:

• Pełnoobjawowa (jawna, klasyczna)
• Skąpoobjawowa (ubogoobjawowa lub nawet bezobjawowa)
• Ukryta (latentna, utajona) .

Problem z diagnozowaniem tej choroby polega na tym, że postać pełnoobjawowa, którą najłatwiej rozpoznać, występuje jedynie w przypadku ok. 10% chorych. Często jest jednak mylona z innymi chorobami, m.in. zespołem jelita drażliwego. Do jej objawów zalicza się:

• bóle i wzdęcia brzucha,
• biegunki tłuszczowe lub wodniste,
• utrata masy ciała, chudnięcie,
• zaburzenia rozwoju u dzieci,
• niski wzrost,
• zmiana usposobienia, często depresja,
• objawy niedoborowe (np. uporczywa anemia) będące efektem zespołu złego wchłaniania.

Zdecydowana większość chorych cierpi na celiakię skąpoobjawową. Zmiany chorobowe występują tylko w błonie śluzowej jelita cienkiego i zwykle nie towarzyszą im objawy typowe dla formy jawnej (czasem np. afty w ustach są jedynym objawem). Objawy te nie kojarzą się bezpośrednio z zaburzeniem pracy jelit i mogą polegać m.in. na:

• przewlekłym zmęczeniu,
• uporczywych bólach głowy,
• depresji,
• wczesnej osteoporozie,
• poronieniach i problemach z płodnością.

Niektórzy chorzy cierpią na ukrytą postać celiakii, w której nie mają objawów choroby. Jednak w ich krwi można wykryć przeciwciała, które są powszechne w celiakii. Występuje u nich także uszkodzenia zapalne jelita cienkiego, które można wykryć za pomocą biopsji. Zdiagnozowanie takich chorych jest bardzo trudne.

Więcej objawów znajdziecie na portalu celiakia.pl.

Diagnozowanie celiakii

Jest bardzo, BARDZO istotne, aby jak najszybciej prawidłowo zdiagnozować, co Wam dolega. Nieleczona celiakia i nieprzestrzeganie diety bezglutenowej prowadzi do wielu ciężkich chorób.

W jaki więc sposób można zdiagnozować celiakię?

Cała procedura szczegółowo została opisana na portalu celiakia.pl.

Chciałabym jedynie podkreślić, że:

w przypadku podejrzenia celiakii nie można bez konsultacji z lekarzem gastroenterologiem i bez dalszych badań przechodzić na dietę bezglutenową, gdyż może to uniemożliwić prawidłową diagnozę!!!

„Błędem jest przechodzenie na dietę bezglutenową „na próbę”, bez wykonania dokładnych badań w kierunku celiakii. Błędem jest także wykonywanie diagnostyki podczas stosowania przez pacjenta diety bezglutenowej”.

Jeśli więc zaobserwowaliście u siebie objawy wskazane powyżej udajcie się jak najszybciej do lekarza pierwszego kontaktu, po skierowanie do gastroenterologa. Przed wykonaniem badań nie stosujcie też na własną rękę diety bezglutenowej. Celiakia ma dużo poważniejsze wpływ na organizm niż zespół jelita drażliwego, dlatego prawidłowa diagnoza i wdrożone leczenie mogą ustrzec Was przed bardzo poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi.

Dajcie znać w komentarzach, czy zdiagnozowano u Was celiakię.