Osobom chorym na zespół jelita drażliwego może się wydawać, że nic gorszego nie może ich spotkać, kiedy każdego dnia męczą ich bóle brzucha, gazy lub zatwardzenia. Nic bardziej mylnego. Nieswoiste zapalenie jelit może nie tylko bardzo negatywnie wpłynąć na organizm oraz poziom życia, ale czasami wręcz zagrozić życiu chorego.

Dziś kontynuuję cykl opisujący choroby, które choć mogą dawać podobne objawy, ich leczenie wymaga innego podejścia niż ZJD.

Powyższe zdjęcie utworzone przez freepik – pl.freepik.com

Czym jest nieswoiste zapalenie jelit?

Pod pojęciem nieswoistego zapalenia jelit kryje się cała grupa chorób przewlekłych przewodu pokarmowego, głównie jelita grubego i cienkiego. Najbardziej znaną choroba jest choroba Leśniowskiego-Crohna. Inne mniej znane schorzenia to wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz nieokreślone zapalenie okrężnicy.

Choroba Leśniowskiego-Crohna została nazwana nazwiskiem Polaka Antoniego Leśniowskiego, który jako pierwszy ją opisał. Burrill B. Crohn opisał ją później bardziej szczegółowo, czym zasłużył sobie na umieszczenie jego nazwiska w nazwie choroby.

Jeśli chorujesz na chorobę Leśniowskiego-Crohna w Twoim przewodzie pokarmowym występuje przewlekły stan zapalny, którym objęte są ściany przewodu pokarmowego. Stan ten może obejmować różne odcinki przewodu pokarmowego, ale najczęściej występuje w końcowej części jelita cienkiego oraz początkowej części jelita grubego.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego także jest przewlekłym stanem zapalnym odbytu lub jelita grubego. W chorobie Crohna zapalenie obejmuje cały przekrój ściany jelita. Zapalenie wrzodziejące dotyczy natomiast błony śluzowej określonego odcinka przewodu pokarmowego.

Co powoduje IBD?

Niestety, naukowcy do dziś nie ustalili jednoznacznie przyczyn występowania IBD.

Dokładna przyczyna nieswoistego zapalenia jelit pozostaje nieznana. Na liście podejrzanych znalazła się dieta i stres, ale teraz lekarze wiedzą, że te czynniki mogą nasilić, ale nie powodują IBD.

Jedną z możliwych przyczyn jest nieprawidłowe działanie układu odpornościowego. Zwolennicy tej teorii uważają, że gdy układ odpornościowy osoby chorej próbuje zwalczyć atakującego wirusa lub bakterię, nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna jego organizmu powoduje, że układ odpornościowy atakuje również komórki w przewodzie pokarmowym. Naukowcy coraz częściej jako winnego wskazują tzw. cytokiny czyli białka wpływające na odpowiedź odpornościową organizmu. [*]

Wyniki badań wskazują także na znaczącą rolę czynników genetycznych [*].

Wśród czynników zwiększających ryzyko wystąpienia tej choroby wymienia się m.in.:

• Wiek. Większość osób, u których rozwija się IBD, jest diagnozowana przed ukończeniem 30 lat. Ale niektórzy ludzie nie rozwijają choroby aż do 50. lub 60. roku życia.
• Palenie papierosów. Palenie papierosów jest najważniejszym kontrolowanym (zależnym do Was) czynnikiem ryzyka rozwoju tej choroby. [*]
• Niesteroidowe leki przeciwzapalne. Należą do nich tak powszechnie stosowany przez Polaków ibuprofen, naproksen sodu (Aleve), diklofenak sodu (Voltaren) i inne. Leki te mogą zwiększyć ryzyko rozwoju IBD lub pogorszenia choroby u osób z IBD.
• Miejsce zamieszkania. Większe szanse na rozwój IBD mają osoby zamieszkujące kraje rozwinięte takie jak kraje UE czy USA. Dlatego może być tak, że czynniki środowiskowe, w tym dieta bogata w tłuszcze lub produkty rafinowane, odgrywają pewną rolę. Ludzie żyjący w północnym klimacie również wydają się być bardziej narażeni.

Jak rozpoznać IBD?

Objawy choroby zapalnej jelit różnią się w zależności od nasilenia stanu zapalnego i miejsca jego wystąpienia. Charakterystyczne dla tej choroby jest występowanie okresów, kiedy choroba się ujawnia (okres zaostrzenia) i tzw. okresów remisji, kiedy objawy zanikają lub łagodnieją.

Symptomy, które są wspólne zarówno dla choroby Crohna, jak i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, obejmują:

• przewlekłą, nawracającą biegunkę, często z domieszką krwi,
• nawracające bóle brzucha,
• nudności,
• utratę masy ciała,
• niedokrwistość,
• niewyjaśnione ogólne objawy choroby zapalnej (stany podgorączkowe i gorączka) [*]

Spośród tych objawów biegunka i niedokrwistość są bardziej charakterystyczne dla wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, a ból, utrata masy ciała i cechy stanu zapalnego – dla choroby Leśniowskiego-Crohna.

Czy można pomylić IBD z ZJD?

Można, a jakże…

Pacjenci najczęściej podczas wizyty lekarskiej skarżą się na dyskomfort w obrębie jamy brzusznej. Może on być objawem zarówno IBD, jak również ZJD.

Jak świetnie wiecie, objawy ZJD nie są charakterystyczne wyłącznie dla tej choroby i mogą pokrywać się z objawami innych chorób, w tym IBD. Może to stanowić poważny problem diagnostyczny. Jeśli cierpicie na przewlekłe, obecne lub nawracające bóle brzucha i biegunki, zwłaszcza gdy dodatkowo występują takie objawy jak krwawienie z odbytu, brak apetytu czy anemia, powinniście nalegać, aby lekarz zdiagnozował Was pod kątem IBD, a nie tylko machnął ręką, zrzucając całą winę na ZJD.

Szybka, prawidłowa diagnoza IBD jest niezwykle ważna, ponieważ blisko 15% pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna w momencie jej rozpoznania wykazuje bardzo zaawansowane zmiany w obrębie przewodu pokarmowego, takie jak: przetoki, ropnie czy zapalenie wyrostka robaczkowego. [*]

Co ciekawe, można mieć zarówno IBD, jak i ZJD. Możliwe jest zdiagnozowanie obu stanów. Niektóre objawy są unikalne dla IBD lub ZJD, podczas gdy niektóre są wspólne. Około 20% pacjentów z IBD może mieć współistniejące objawy ZJD.

Za późno rozpoznane bądź nieleczone choroby z grupy IBD prowadzą do zagrażających życiu pacjentów nieodwracalnych powikłań. Lista powikłań jest bardzo długa… Wymienię tylko kilka, najbardziej przemawiających do wyobraźni (choć wszystkie są okropne).

• Rak jelita grubego
• Zapalenie skóry, oczu i stawów
• Zakrzepy
• Niedrożność jelit
• Wrzody
• Przetoki (najczęściej występują przetoki w pobliżu lub wokół obszaru odbytu (okołoodbytniczego))
• Szczelina odbytu
• Dziura w okrężnicy

Jak diagnozuje się IBD?

Do podstawowych badań laboratoryjnych należą:

• morfologia krwi obwodowej,
• odczyn opadania krwinek czerwonych (OB) oraz
• stężenie białka C-reaktywnego (CRP) w surowicy krwi.

Są to jednak parametry wysoce nieswoiste (czyli objawiające się w przebiegu różnych chorób) i z tego względu ich przydatność w rozpoznawaniu i monitorowaniu przebiegu nieswoistych zapaleń jelit jest ograniczona. W chwili obecnej nadal „złotym standardem” w ustaleniu rozpoznania nieswoistych chorób zapalnych jelit jest badanie kolonoskopowe z pobraniem odcinka jelita w celu oceny histopatologicznej. [*] Jest to jednak badanie bardzo inwazyjne.

Jako badanie przydatne w diagnostyce IBD i wykluczeniu ZJD wskazuje się badanie stężenia kalprotektyny [*]. Potrzebne są jednak dalsze badania, aby dokładnie określić wartość diagnostyczną kalprotektyny. [*] Zaleca się je bardziej jako pierwszy, mniej inwazyjny etap badań. W przypadku prawidłowych wyników badań lekarz może zdecydować o odstąpieniu od kolonoskopii. Jeśli wyniki są podwyższone, pozostaje kolonoskopia.

Nieswoiste zapalenie jelit a dieta Low FODMAP

Jak donosi Monash University na swoim blogu, trwają badania mające na celu ustalenie, czy dieta Low FODMAP może być także stosowana w leczeniu zapalenia jelit przy IBD, jednak obecnie nie ma wystarczających dowodów, aby zalecić jakąkolwiek konkretną dietę jako skuteczną.
Badania pokazują, że niska dieta FODMAP pomoże w leczeniu do trzech czwartych osób z ZJD i istnieją dowody na to, że niska dieta FODMAP pomaga również kontrolować objawy u większości osób z (nieaktywnym) IBD i ZJD. [*] Po ludzku oznacza to, że możliwe jest, że dieta Low FODMAP pomogłaby osobom z IBD, które również mają lub podejrzewa się, że mają również ZJD, redukując objawy ZJD (ale niekoniecznie IBD).

Należy jednak pamiętać, że węglowodany FODMAP działają jako prebiotyki w jelitach. Oznacza to, że ​​stymulują wzrost dobrych bakterii, co jest prawdopodobnie ważne, jeśli cierpicie na IBD. Niedożywienie jest powszechne u pacjentów z IBD. Stosowanie diet restrykcyjnych takich jak Low FODMAP powinno być więc nadzorowane. [*] Bez wykwalifikowanego i doświadczonego dietetyka i zaangażowanego lekarza się niestety nie obędzie, jeśli chcecie stosować dietę Low FODMAP chorując na IBD.

Podsumowując, nadal nie wiemy wystarczająco dużo o tym, czy dieta Low FODMAP będzie korzystna dla chorych na IBD. Przeprowadzono wprawdzie kilka badań, ale nie są one wystarczające do wydania jednoznacznych zaleceń…

Nieswoiste zapalenie jelit to nie przelewki. Bardzo istotne jest prawidłowe i szybkie zdiagnozowanie choroby. Jej skutki mogą być dużo bardziej poważnie niż przy zespole jelita drażliwego.

Jeśli zdiagnozowano u Was IBD, napiszcie proszę w komentarzu, czy próbowaliście diety Low FODMAP i czy przyniosła ona jakieś pozytywne rezultaty.